🎓 TRAININGSMODULE: BLACKOUT 010 – 72 UUR DUISTERNIS

Voor crisiscommunicatieprofessionals binnen de overheid en hulpdiensten

📌 DOELGROEP

Woordvoerders, communicatieadviseurs, social media specialisten, crisiscoördinatoren werkzaam bij:

  • Gemeenten

  • Veiligheidsregio’s

  • Politie / brandweer / GHOR

  • Rijksoverheid

  • NCTV / LSO / CoPI-communicatie

🧭 LEERDOELEN

Na afloop van de training kunnen deelnemers:

  1. Effectief communiceren onder druk en in een context zonder digitale infrastructuur.

  2. Boodschappen formuleren die uitlegbaar, betrouwbaar en empathisch zijn.

  3. Inschatten wanneer en hoe je optreedt tegen desinformatie of paniek.

  4. Samenwerken met ketenpartners op basis van gedeelde communicatiedoelen.

  5. Werken volgens waarden en kaders van de ELSA Labs, EU Preparedness Union en de Nederlandse weerbaarheidsstrategie.

🧩 MODULESTRUCTUUR

Fase Duur Werkvorm Focus
Intro 30 min Plenaire inleiding + briefing Inleiding op scenario, weerbaarheid, communicatie
Fase 1 45 min Rollenspel / simulatie tafel Uitval, onzekerheid, eerste reactie
Fase 2 60 min Groepsopdracht Geruchten, empathie, framing zonder info
Fase 3 60 min Interactieve caseanalyse Ordeverstoring, gerichte communicatie per wijk
Fase 4 60 min Communicatieplan opstellen Coherente boodschap na 72 uur, inzet middelen
Reflectie 30 min Groepsgesprek + leerpunten Eigen rol, samenwerking, weerstand & vertrouwen

🛠️ WERKVORMEN & MATERIALEN

  • Kaartenset “Wat als…?” per situatie (inspiratie: [Wat-als-kaarten Veiligheidsregio’s]​)

  • Flip-overs / whiteboards voor kernboodschapformulering

  • Analoge communicatiemiddelen (pamfletten, handgeschreven bericht)

  • Radiofragmenten / script stem PM (gesimuleerd)

  • Social media geruchtenkaart (deepfake / chaosberichten)

  • Rolprofielen: burgemeester, woordvoerder politie, buurtwerker, social media medewerker

🔄 OPTIONELE VERDIEPINGEN

  • 🎭 “Spoken word uit de stad”: gebruik ingesproken audiofragmenten voor emotie en realisme

  • 🧠 Besluitvorming onder stress: kleine quizrondes waarbij je onder tijdsdruk moet kiezen

  • 🧾 Reflectievragen uit gesprekstool hybride dreiging​

  • 🛡️ Integriteit en AI-gebruik in crisis: korte discussie over verantwoord gebruik generatieve AI tijdens uitval

🎯 DOEL VAN DE TRAINING

  • Versterken van crisisbewustzijn en besluitvorming onder druk.

  • Oefenen met uitlegbare, betrouwbare en empathische communicatie in een situatie zonder digitale infrastructuur.

  • Leren omgaan met informatiehonger, maatschappelijke onrust en het gevoel van “overheidsafwezigheid”.

  • Bevorderen van interdisciplinaire samenwerking tussen gemeenten, hulpdiensten, communicatie-afdelingen, veiligheidsregio’s en rijksoverheid.

  • Integreren van publieke waarden en principes uit de ELSA Labs en de Preparedness Union Strategy.

TIMELINE & CONTEXT

🕰️ ZATERDAG

19:04 UUR — DE UITVAL BEGINT

Op een zwoele lenteavond zijn de steden bruisend. Terrassen zitten vol, mensen kijken thuis televisie, jongeren staan in de rij voor clubs. Dan dooft in één klap het licht. Geen straatverlichting, geen verkeerslichten, geen geluid. Alsof iemand de stekker uit Nederland trekt.

📵 19:18 UUR — COMPLETE DIGITALE STILTE

Mobiele netwerken en internet vallen uit. Binnen een kwartier is iedereen offline. Berichten blijven hangen. Telefoons geven ‘geen netwerk’. Mensen proberen koortsachtig hun dierbaren te bereiken:

  • Ouders krijgen hun kinderen niet te pakken.
  • Partners kunnen elkaar niet vinden.
  • In andere delen van Nederland groeit de paniek: “Waarom horen we niets uit Rotterdam?”

Sociale media zwijgt. Groepsapps bevriezen. Geen updates, geen nieuws. Alleen stilte.

“Ik krijg m’n moeder niet te pakken.”
“Is dit landelijk?”
“Zit ik hier in een film of zo?”

🚗 20:00 UUR — HET WORDT CHAOS

Auto’s rijden door rood. Mensen blokkeren kruispunten uit paniek. Supermarkten sluiten preventief. Horecazaken twijfelen: sommigen sluiten, anderen blijven open als toevluchtsoord. Niemand weet wat verstandig is.

💬 21:30 UUR — DE VERONTWAARDIGING GROEIT

De overheid blijft stil. Geen bericht op radio, geen persbericht, geen gezag dat zich laat zien. Mensen voelen zich in de steek gelaten. Geruchten nemen het over.

“Waarom zegt niemand iets?”
“Ze laten ons gewoon stikken.”

🏢 22:00 UUR — PANIEK SLAAT OM IN WANHOOP

Ziekenhuizen draaien op noodstroom. Hulpdiensten communiceren via oude analoge systemen. Bewoners van flatgebouwen zitten vast: geen lift, geen licht, geen hulp. Sommige mensen schreeuwen om hulp vanaf balkons. De stad is donker, angstig en stuurloos.

🕰️ ZONDAG

06:00 UUR — DE DAG BEGINT IN ANGST

Bij het eerste daglicht gaan mensen massaal de straat op. Winkels blijven dicht. Contant geld is schaars. De eerste confrontaties ontstaan bij bakkers, apotheken en tankstations.

📻 08:00 UUR — RADIO GEEFT SPRAKE, MAAR GEEN STEM

Via een statische middengolfradio klinkt een monotone stem:

“Er is een storing in de infrastructuur. Blijf rustig. Help elkaar.”

Geen uitleg, geen empathie, geen gezicht. Alleen frustratie en ongeloof.

“Zijn we dan niks waard?”
“Is dit alles wat we krijgen?”

🧠 11:00 UUR — MENTALE UITPUTTING

Informatieloosheid wordt mentale druk. Mensen weten niet of hun geliefden veilig zijn. In buurthuizen, etalages en op kerkdeuren hangen handgeschreven berichten:

“GEZOCHT: ESTHER, 36, LAATSTE LOCATIE MATHENESSERLAAN”

Iedereen mist iemand. Niemand weet iets zeker.

💥 15:00 UUR — EMOTIES BARSTEN LOS

In Den Haag en Rotterdam trekken jongeren naar stadscentra, deels op zoek naar hulp, deels uit woede. Plunderingen beginnen. Politieoptreden is beperkt. De spanning in de stad is tastbaar.

❌ 18:00 UUR — DE MAATSCHAPPIJ SCHAKELT UIT

Er is geen school, geen werk, geen zorg. Mensen zonder netwerk of hulp raken geïsoleerd. Alles wat vanzelfsprekend was, is ineens verdwenen.

🕰️ MAANDAG

06:00 UUR — DERDE OCHTEND ZONDER ANTWOORD

De lucht is helder, maar er hangt iets zwaars in de stad. Geen nieuws. Geen stroom. Geen verlichting. Mensen zijn murw. De meeste telefoons zijn dood. Powerbanks op. Zieken zonder medicatie zijn in kritieke toestand.

Vrijwilligers proberen hulpstructuren op te zetten in buurthuizen, kerken, gymzalen. In sommige wijken werken mensen samen. In andere wijken overheerst angst of agressie.

“Niemand komt ons halen.”
“Is dit het nieuwe normaal?”

08:30 UUR — EEN STEM UIT DEN HAAG

Voor het eerst spreekt de minister-president het land toe via radio:

“Nederland bevindt zich in een uitzonderlijke situatie. De overheid werkt aan herstel. Blijf waar u bent. Houd moed.”

De toespraak is vaag en roept meer vragen op dan hij beantwoordt. Er wordt gesproken over een cyberaanval op vitale infrastructuur. Een belofte volgt: binnen 24 uur zal de energievoorziening gedeeltelijk hersteld zijn.

10:00 UUR — DEFENSIE OP STRAAT

Militairen worden zichtbaar in het straatbeeld. Ze ondersteunen voedseltransporten, beschermen distributiepunten, patrouilleren samen met politie in probleemwijken. Sommigen voelen zich veiliger. Anderen wantrouwen het.

14:00 UUR — DE BINNENLANDSE VLUCHTELING

Mensen zonder voorzieningen of steun zoeken uitwegen. Te voet trekken ze de stad uit. Langs de snelwegen ontstaan kampementen. Gemeenten daarbuiten raken overbelast.

Sociale verschillen worden zichtbaar:

  • In welgestelde wijken: samenwerking, voorraad, kennis.
  • In kwetsbare wijken: wantrouwen, schaarste, conflict.

18:00 UUR — 72 UUR ZONDER GRIP

De officiële communicatie meldt dat een deel van de stroomvoorziening “binnenkort” wordt hersteld. Maar nog altijd is het donker. Kinderen huilen. Volwassenen zwijgen. De stilte is oorverdovend. De samenleving is niet ingestort — maar ze hangt aan flarden.

“Als dit drie dagen zijn… hoe ziet dag vier eruit?”

🕰️ FASE-INDELING OP BASIS VAN TIMELINE

🔹 Fase 1: Stilte & Verwarring (Zaterdag 19:04 – 22:00)

Doel: Reageren op de eerste uitval en de totale informatieblack-out.

🧩 Vraagstukken voor oefening:

  • Hoe vang je signalen op zonder digitale infrastructuur?

  • Welke fysieke communicatiemiddelen kunnen worden ingezet?

  • Hoe positioneer je je als gezaghebbende bron, ondanks gebrek aan info?

🎙️ Simuleer: een korte persverklaring via noodradio.

🔹 Fase 2: Angst & Geruchten (Zaterdag 22:00 – Zondag 15:00)

Doel: Omgaan met oplopende spanning, geruchten en wantrouwen.

🧩 Dilemma’s voor woordvoerders:

  • Wat zeg je als je niet alles weet?

  • Hoe geef je erkenning aan wanhoop zonder vertrouwen te verliezen?

  • Wat als de overheid als onzichtbaar of incompetent wordt ervaren?

📢 Rollenspel: Opstellen van een “spreekbriefje” voor analoge informatiepunten (bijv. opgehangen in buurthuizen of etalages).

🔹 Fase 3: Ordeverstoring & Polarisatie (Zondag 15:00 – Maandag 06:00)

Doel: Omgaan met rellen, plunderingen en sociale fragmentatie.

🧩 Oefening: Stel een communicatieadvies op voor drie typen wijken:

  1. Welgestelde wijk met buurtinitiatief

  2. Kwetsbare wijk waar plundering is begonnen

  3. Plattelandsgemeente zonder stroom én zonder politieaanwezigheid

🎯 Focus op:

  • Uitlegbaarheid

  • Empathie

  • Doelbinding van je boodschap

🔹 Fase 4: Overheidsreactie & Herstel (Maandag 06:00 – 18:00)

Doel: Strategische framing van overheidsboodschap na 72 uur.

🎧 Casus: Je ontvangt de toespraak van de premier.
→ Stel 3 kernboodschappen op voor lokaal niveau die voortbouwen op die toespraak, aangepast op:

  • Een lokale burgemeester

  • De politievoorlichter

  • Een wijkagent in gesprek met bewoners

💬 Aanvullend: Ontwerp een flyer/affiche voor fysieke verspreiding.

🛠️ WERKVORMEN VOOR TRAINING

  • Tabletop simulatie (met tijdsdruk): laat teams reageren per uur/fase.

  • Persconferentie-rollenspel: met kritische persvragen.

  • Stakeholder mapping: wie bereik je met welke middelen nu digitaal wegvalt?

  • Deepfake detectie & geruchtenmonitoring: hoe houd je regie over framing?

  • Reflectiegesprek: wat doet 72 uur zonder informatie met je eigen oordeel?

📎 AANBEVOLEN KADERDOCUMENTEN

Koppel tijdens of na afloop aan:

  • ✅ Weerbaarheidsopgave NL (maatschappelijke veerkracht, distributie van basisbehoeften)​

  • ✅ Preparedness Union Strategy (whole-of-society benadering)​

  • ✅ Gesprekstool Hybride Dreigingen (impactanalyse en reflectievragen)​

  • ✅ ELSA Labs-framework (uitlegbaarheid, publieke waarden)​

💡 BONUSOPDRACHT (INTERSECTORAAL)

“Stel je bent het enige communicatieteam dat nog functioneert in je regio.”
→ Wat zijn je 5 acties in de eerste 6 uur van de storing?
→ Hoe communiceer je zonder digitale middelen?
→ Hoe hou je grip op perceptie?