Waarom is bezwaar maken tegen datagebruik door platforms als Instagram niet genoeg?

Formeel heb je als gebruiker rechten: je mag inzage vragen, bezwaar maken tegen verwerking, en verzoeken om verwijdering van je gegevens. Maar in de praktijk blijkt dat onvoldoende bescherming te bieden tegen de werking van het platform zelf.

1. Je weet niet wat al verzameld is

Platforms als Instagram verzamelen niet alleen wat je bewust deelt, maar ook:

• metadata: zoals kijktijd, scrollsnelheid en interactiepatronen;

• inferred data: afgeleide conclusies op basis van gedragsanalyse;

• cross-platform tracking: zelfs buiten de app om.

Deze gegevens zijn grotendeels onzichtbaar en worden vaak niet gewist bij bezwaar. Wat je al prijsgegeven hebt, krijg je zelden terug.

2. Zelfs bezwaar levert nieuwe data op

Elke interactie met het platform – ook het instellen van privacyvoorkeuren of het indienen van een bezwaar – wordt zelf weer als gedragsdata opgeslagen. Het systeem leert:

• dat je privacy belangrijk vindt;

• hoe je navigeert in instellingen;

• wat je tolerantiegrens is voor bepaalde praktijken.

Zo wordt de illusie van controle onderdeel van het verdienmodel.

3. Platformlogica is collectief, niet individueel

Het verdienmodel van Instagram draait op grootschalige gedragssturing en personalisatie. Het platform functioneert niet op basis van jouw individuele keuzes, maar op basis van:

• algoritmische patronen op groepsniveau;

• data uit netwerken (je vrienden, volgers, interacties);

• en AI-systemen die optimaliseren voor aandacht, niet voor autonomie.

Een individuele bezwaarprocedure verandert niets aan deze logica. Zeggenschap over je data vraagt om systeemverandering, niet alleen om gebruikerskeuzes.

4. Wat dit betekent voor overheden

Zolang overheden blijven communiceren via platforms als Instagram, legitimeren ze impliciet de werking ervan:

• Ze dragen bij aan dataverzameling over hun volgers.

• Ze gebruiken algoritmes die anderen niet kunnen controleren.

• Ze geven publieke boodschappen af in een omgeving die private doelen dient.

Dit roept fundamentele vragen op: hoe verhoudt je communicatiekanaal zich tot je publieke waarden? Is bereik belangrijker dan uitlegbaarheid? Is nabijheid voldoende als daar geen zeggenschap tegenover staat?

Tot slot: bezwaar maken tegen datagebruik is een individueel recht – maar platformlogica is systemisch. Wie als overheid waarde hecht aan autonomie, transparantie en digitale gelijkwaardigheid, zal méér moeten doen dan verwijzen naar een knop. Het vraagt structurele keuzes over kanalen, alternatieven en digitale normstelling.