Wat betekent contextontvreemding in het tijdperk van AI?

Contextontvreemding ontstaat wanneer informatie losraakt van haar oorspronkelijke bedoeling, bron of betekenis. In een wereld waarin AI-content gegenereerd, gedeeld en versterkt wordt op basis van statistische waarschijnlijkheden in plaats van menselijke bedoeling, is die loskoppeling geen uitzondering, maar de norm.

1. Wat is contextontvreemding?

Contextontvreemding betekent dat woorden, beelden of emoties uit hun oorspronkelijke kader worden gehaald en opnieuw gebruikt – zonder de intentie, situatie of nuance die ze oorspronkelijk betekenis gaf.

• Een citaat wordt hergebruikt in een andere discussie.

• Een beeld gaat viraal zonder toelichting of bronvermelding.

• Een oprechte vraag wordt gelezen als aanval – of andersom.

Bij AI-systemen is die ontkoppeling structureel: de input wordt vertaald naar patroon, niet naar bedoeling.

2. Wat doet AI hiermee?

AI-modellen leren van enorme hoeveelheden data – teksten, posts, gesprekken, beelden – zonder dat zij weten wat bedoeld werd, in welke context iets gezegd is, of voor wie het bedoeld was. Dat betekent:

• Persoonlijke woorden worden herleid tot abstracte patronen.

• Uitleg wordt vervormd tot samenvatting.

• Emoties worden gesimplificeerd tot sentiment.

Je bent dan niet meer de afzender van je verhaal, maar anonieme input voor een model. Wat jij bedoelde raakt zoek. Wat overblijft is ruis – met jouw naam erop.

3. Waarom dit problematisch is voor het publieke domein

Voor publieke communicatie zijn context en intentie essentieel:

• Uitlegbaarheid vraagt om situering: waarom wordt iets gezegd, door wie, en op welk moment?

• Vertrouwen vereist herkenbaarheid: klopt dit met wat we eerder hoorden of zagen?

• Verantwoordelijkheid begint bij duidelijkheid: wie zegt dit, met welk gezag?

AI-gedreven contentverspreiding ondermijnt die basis. Want als context vervaagt, blijft alleen het beeld over – los, ontdaan, gevoelig voor herinterpretatie.

4. Wat vraagt dit van overheidscommunicatie?

In een tijd waarin systemen informatie verplaatsen zonder betekenis, wordt het herstellen van context een kerntaak van publieke communicatie. Dat betekent:

• Niet alleen zenden, maar duiden.

• Niet alleen reageren, maar situeren.

• Niet alleen corrigeren, maar kaderen.

Het vraagt ook om besef: niet alles wat wordt herhaald, is juist; niet alles wat klinkt als jouw woorden, is nog van jou.