In 2016 werd de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) ingevoerd om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. In werkelijkheid werd het een symbool voor politieke lafheid en bureaucratische chaos. De wet was zo onduidelijk dat hij direct in de ijskast werd gezet. Handhaving werd keer op keer uitgesteld, zzp’ers en opdrachtgevers zaten in onzekerheid, en niemand wist waar hij aan toe was.

Fast forward naar 2025: het kabinet haalt de wet nu alsnog van stal en wil vanaf dit jaar eindelijk gaan handhaven—alsof zelfstandigen het probleem zijn in plaats van de werkgevers die hen in deze situatie hebben gedwongen. De overheid gebruikt freelancers en experts op cruciale momenten, maar zodra de crisis voorbij is, worden ze als vuilnis aan de kant gezet.

Ik weet waar ik over praat. Ik heb jarenlang als externe specialist voor de overheid gewerkt—bij het Ministerie van Financiën, voor bewindspersonen als Alexandra van Huffelen en Aukje de Vries, maar ook bij het ministerie van Economische Zaken (en Klimaat) voor voormalig minister Micky Adriaansens. Juist omdat ik zelfstandige was, kon ik snel schakelen, onafhankelijk adviseren en in crisissituaties direct impact maken. Maar nu? Nu dreigt het hele systeem vast te lopen door een wet die meer kwaad dan goed doet.

Laten we eens de harde feiten op een rij zetten.

1. De overheid snijdt zichzelf in de vingers

De Wet DBA was bedoeld om schijnzelfstandigheid aan te pakken, maar treft vooral bonafide zzp’ers. In plaats van duidelijkheid te scheppen, is de wet een bureaucratisch moeras waarin niemand weet waar hij aan toe is. De Belastingdienst zegt: “we kijken naar de feitelijke situatie.” Maar wat betekent dat? Hoeveel opdrachtgevers moet je hebben? Hoelang mag je ergens werken? Wat als een opdrachtgever zegt hoe je je werk moet doen? Geen duidelijke antwoorden.

Gevolg:

• Werkgevers schieten in de stress en stoppen massaal met zzp’ers. Bang voor naheffingen kiezen ze voor payroll-constructies, uitzendbureaus of helemaal geen inhuur meer.

• Zelfstandigen verliezen opdrachten, worden in loondienst gedrukt of zitten zonder werk.

• Overheidsprojecten zelf lopen vertraging op. Want de experts die ze “gisteren” nodig hadden, mogen ze nu “vandaag” niet meer inhuren.

Je ziet het al aankomen: over een paar jaar, als er weer crisis uitbreekt en de overheid schreeuwt om flexibiliteit, worden zelfstandigen met open armen teruggevraagd. Alleen: tegen die tijd is de schade al aangericht.

2. Politiek getreuzel en gebrek aan visie

Niemand is echt tevreden met de Wet DBA. De politiek weet dit allang, maar een duidelijke oplossing blijft uit. Even een blik op de partijen:

• VVD: Wil geen radicale verandering, want “de markt moet het zelf oplossen.”

• PvdA/GroenLinks: Wil strengere handhaving, want schijnzelfstandigheid is uitbuiting.

• SP: Ziet zzp’ers vooral als werknemers die hun rechten mislopen.

• D66: Wil een zelfstandigenverklaring, maar dat blijft hangen in vage plannen.

• PVV, BBB, NSC: Roepen om versoepeling, maar steunden uiteindelijk tóch de handhaving in 2025.

Wat mist? Een plan dat zelfstandigen als volwaardige ondernemers behandelt. Politici schieten van overbescherming (iedereen moet werknemer zijn) naar volledige vrijmarkt (iedereen zoekt het maar uit). Terwijl de realiteit ergens in het midden ligt.

3. Arbeidsmarkt op slot: zorg, techniek en media de dupe

De gevolgen van deze wet zijn desastreus voor sectoren die afhankelijk zijn van zelfstandigen:

• Zorg: Duizenden zzp’ers houden de boel draaiende in de ouderenzorg, ziekenhuizen en gehandicaptenzorg. Als zij verdwijnen, vallen roosters om.

• Techniek & bouw: Hier werken veel echte ondernemers, met eigen materieel en investeringen. Hen dwingen in loondienst slaat nergens op.

• Media & creatieve sector: Redacties, omroepen en productiehuizen draaien op freelancers. Als die verdwijnen, krijgen we nog meer eenheidsworst.

Zzp’ers kiezen bewust voor zelfstandigheid. Omdat ze expert zijn in hun vak, flexibiliteit willen of simpelweg niet in een vaste baan passen. De Wet DBA doet alsof zelfstandigen vooral “werknemers zonder rechten” zijn, in plaats van professionals met een eigen business.

4. Ondernemers worden weggezet als fraudeurs

Weggezet worden als fraudeur door de overheid—dat kunstje kennen we inmiddels. Eerst bij de toeslagenouders, nu bij zzp’ers. Ik mocht als externe helpen om het vertrouwen in de overheid daar enigszins te herstellen. Maar wat gebeurt hier? Zelfstandigen worden neergezet als fiscale vluchters die premies willen ontwijken, terwijl de echte misbruikers – grote bedrijven die belasting ontwijken via Nederland en werkgevers die willens en wetens zzp’ers inhuren om kosten te drukken – buiten schot blijven. Dit is geen strijd tegen schijnzelfstandigheid, dit is politiek gemakzucht: het hardste optreden tegen de groep met de minste lobby.

• Wil je schijnzelfstandigheid aanpakken? Pak dan de opdrachtgevers aan die er misbruik van maken.

• Wil je zelfstandigen beter beschermen? Regel dan een betaalbare AOV en pensioenregeling waar zij zelf voor kunnen kiezen.

• Wil je echt beleid maken? Stop dan met paniekvoetbal en betrek zelfstandigen zelf in de besluitvorming.

5. Een visie voor de toekomst

Het zzp-model is niet het probleem. Het gebrek aan visie is het probleem.

Wat is nodig?

  • Een duidelijke definitie van zelfstandigheid. Geen vaag “we kijken naar de feiten”, maar heldere criteria die echte ondernemers beschermen en misbruik tegengaan.
  • Echte bescherming zonder betutteling. Zelfstandigen moeten zelf kunnen kiezen hoe ze zich verzekeren en pensioen opbouwen, zonder gedwongen te worden in systemen die niet bij hen passen.
  • Een arbeidsmarkt waarin zelfstandigheid gewaardeerd wordt. Niet als bezuinigingspost, maar als volwaardige werkvorm naast loondienst.

De overheid moet kiezen: blokkeren we ondernemers of faciliteren we ze? Nu kiezen ze voor de eerste optie, en dat gaat ons allemaal duur komen te staan.

De Wet DBA is rijp voor de shredder

Het sentiment is duidelijk. Zzp’ers voelen zich gebruikt en afgedankt. Eerst waren ze broodnodig, nu zijn ze een “probleem”. Over een paar jaar zal de politiek weer erkennen dat ze onmisbaar zijn. Maar de vraag is: hoeveel schade wordt er ondertussen aangericht?

De Wet DBA is achterhaald en moet van tafel. Geen gefaseerde handhaving, geen pleisters plakken, maar een volwaardige nieuwe visie op zelfstandigheid. Tot die tijd blijven we in onzekerheid. En zoals het er nu voorstaat, zitten we daar nog wel een paar jaar in.

Het kabinet heeft zzp’ers in de problemen gebracht. Maar wie lost dit straks op als de arbeidsmarkt vastloopt? Spoiler: niet de politiek.

En jij? Ben jij als zzp’er geraakt door de Wet DBA? Heb je minder opdrachten, ben je gedwongen loondienst in gegaan of merk je andere effecten? Laat het weten!