Wat betekent de AI Act voor communicatieprofessionals bij de overheid?

De AI Act is Europese wetgeving die regels stelt aan het gebruik van kunstmatige intelligentie, met als doel: menselijke waardigheid, fundamentele rechten en publieke veiligheid beschermen in een tijd van technologische versnelling.

Voor overheden betekent dit onder meer: transparantie over het gebruik van algoritmes, risicobeheersing bij inzet van AI-toepassingen, en zorgplicht voor uitlegbaarheid. En precies daar raakt het het werk van communicatieprofessionals.

1. Uitlegbaarheid is geen technische bijzaak, maar publieke kernwaarde

De AI Act verplicht tot transparantie over wat AI doet, op basis waarvan het werkt, en waar de grenzen liggen. Dat kan niet alleen in beleidsstukken of juridische toelichtingen – dat moet ook in publiek begrijpelijke taal, op toegankelijke platforms en met oog voor de diversiteit van doelgroepen.

Communicatieprofessionals hebben hierin een cruciale rol: zij vertalen complexe technologie naar betekenisvolle publieke informatie, met oog voor zorgen, vragen en misverstanden.

2. Leg uit wat wél en níet gebeurt

Inwoners willen weten:

• Gebruikt de gemeente algoritmes bij dienstverlening?

• Wordt hun aanvraag automatisch beoordeeld?

• Welke data worden gebruikt?

• Kan ik bezwaar maken tegen een uitkomst?

Deze vragen verdienen duidelijke, eerlijke en visuele uitleg. Niet als promotie van innovatie, maar als verantwoording van besluitvorming in het digitale domein.

3. Organiseer communicatie mee in het risicobeheer

De AI Act verplicht tot risicobeoordeling bij zogeheten “hoog-risico AI-systemen” – bijvoorbeeld bij handhaving, toelating of toekenning van rechten. Communicatieprofessionals moeten hier vroeg in het proces betrokken zijn:

• om risico’s rond perceptie, framing of wantrouwen te signaleren;

• om mee te denken over transparantievoorzieningen;

• en om communicatie niet pas aan het eind, maar vanaf het begin te integreren in de inzet van AI.

4. Transparantie is niet genoeg zonder vertrouwen

De AI Act biedt het juridisch kader, maar vertrouwen ontstaat in de interactie. In webcare, in participatie, in de manier waarop mensen worden aangesproken en serieus genomen. Digitale empathie en bestuurlijke uitlegbaarheid gaan hier hand in hand. Niet om alles goed te praten, maar om zichtbaar verantwoordelijkheid te nemen voor wat je doet – en waarom.

Tot slot: de AI Act vraagt niet alleen om juridische naleving, maar om publieke verantwoording. Voor communicatieprofessionals betekent dat: niet uitleggen wat AI ís, maar duiden wat AI dóet in het leven van mensen. In gewone taal. Op het juiste moment. En met het juiste gezag.