Over hoe overheidscommunicatie bijdraagt aan schermtijd: en wat dat betekent

Op de officiële verjaardagsfoto van de Deense prinses Isabella is iets bijzonders te zien.
Ze draagt een zijden jurk, een koninklijke sjerp, een diadeem. Alles ademt traditie.
Maar in haar handen: een smartphone.
Niet weggeborgen. Niet verborgen. Maar zichtbaar, tastbaar, vanzelfsprekend.

Het lijkt een klein detail.
Maar beeld is nooit alleen decor.
Beeld positioneert.
En wat dit beeld zegt, in een tijd waarin gezag steeds minder komt uit afstand maar uit nabijheid, is:
ik ben bereikbaar
ik ben van nu
ik scroll, dus ik besta

Een beeld met een scherm erin.
Een vorstin met een telefoon.
Een koninkrijk in verbinding met het algoritme.

Ook op je scherm

Iedere dag wordt er door overheden gecommuniceerd.
Op Facebook. Op Instagram. Op LinkedIn. Op TikTok.
Via ministers, bibliotheken, wijkagenten, wethouders, veiligheidsregio’s, cultuurinstellingen, scholen, GGD’s en uitvoeringsdiensten.

Er is geen overheid zonder kanaal meer.
Geen organisatie zonder post.
Geen thema zonder campagnematige vertaling.

En dus zijn we als publieke sector een vaste waarde geworden in de tijdlijn.
Als je vandaag scrolt, is de kans groot dat je een gemeente tegenkomt.
Of een ministerie.
Of een campagne over mentale gezondheid.
Of een politiebericht.
Of een post van een Kamerlid.

We zijn zichtbaar.
En dat is goed.
Zichtbaarheid is een vorm van rekenschap.

Maar het vraagt ook iets terug.
Wat betekent het dat we als overheid actief bijdragen aan schermtijd?
Wat vraagt dat van de keuzes die we maken in vorm, frequentie en toon?
En hoe verhoudt zich dat tot onze oproepen tot mediawijsheid en digitale balans?

die we nog te weinig benoemen

We zeggen tegen jongeren:
“Ga eens naar buiten”
“Trek je even terug uit die online wereld”
“Beperk je schermtijd”

En intussen:
– Pushen we campagnes op Instagram
– Starten we TikTok-kanalen vanuit beleidsdoelen
– Duwen we meldingsberichten in apps
– Verschuiven we dienstverlening naar mobiele interfaces
– Stellen we bereik boven reflectie

We zijn onderdeel geworden van het systeem waar we mensen tegen willen wapenen.

En dat is geen schande.
Maar het moet wel bewust gebeuren.

Volgens recent onderzoek van het Nederlands Jeugdinstituut (2024):
– 1 op de 3 peuters krijgt meer schermtijd dan speeltijd
– 70% van de ouders laat jonge kinderen zelfstandig media gebruiken
– Het grootste aandeel in schermtijd bij jongeren is niet Netflix of games, maar korte, scrollbare content

In Generatie Angststoornis (Jonathan Haidt, 2024) wordt een directe link gelegd tussen de opkomst van social media en de toename van angst, depressie en sociale onzekerheid onder jongeren. Niet vanwege ‘slechte content’, maar vanwege structurele afleiding, continue vergelijking en verlies van autonomie.

En als Netwerkpartner van Netwerk Mediawijsheid weet ik dit al langer:
mediaopvoeding is niet alleen een taak voor ouders.
Het is een maatschappelijke opdracht.
En dus ook een opdracht aan de overheid zelf.

Over keuzes, kaders en collectieve verantwoordelijkheid

Het is een keuze

Als overheidsorganisatie wil je zichtbaar zijn.
Om uit te leggen.
Om te informeren.
Om te verbinden.
En soms: om te waarschuwen.

Maar zichtbaarheid is niet neutraal.
Elke post, reel of story vraagt aandacht
En aandacht is eindig.
Is kostbaar.
Is onderdeel van een groter systeem dat gevoed wordt met elke push die we doen.

Dus wanneer je post
post je niet alleen een boodschap
je vraagt om tijd.
Je verlengt iemands schermgebruik.
Je vraagt: kijk nog even.

En dat is prima
zolang je weet:
die tijd komt ergens vandaan.

Er is een spanning die zelden wordt benoemd.
Tussen wat we zeggen
en hoe we het zeggen.

We roepen op tot balans, maar optimaliseren op bereik.
We pleiten voor rust, maar communiceren in stories van 7 seconden.
We promoten mediawijsheid, maar jagen het algoritme aan.

En dat is geen hypocrisie.
Het is systeemdruk.
Maar juist daarom moeten we scherp zijn:
wanneer schuurt de vorm met de waarde?
En wat doen we dan?

Iedereen die weleens een kind heeft zien staren naar een ouder met een telefoon
kent het still-effect.

Een jong kind dat stil wordt
wanneer het ziet dat de volwassene wordt opgeslokt door een scherm.
Geen driftbui. Geen roep. Geen contact.
Alleen: stil.

Het is een pijnlijk spiegelmoment.
Niet omdat het kind ‘lastig’ is
maar omdat het kind laat zien wat het leert.

Dat aandacht naar een scherm mag gaan.
Dat een gezicht bedekt door een telefoon ook ‘erbij horen’ is.

Dat wat je zegt over schermtijd
minder binnenkomt dan wat je voordoet.

En als overheid zijn wij ook opvoeder.
Cultureel. Maatschappelijk. Collectief.

Wat leren we het publiek als we zeggen: “wees mediawijs”
maar dagelijks nieuwe content pushen die móet worden gezien?

Maar wel stil te staan

Het alternatief is niet: dan maar geen communicatie meer.
Of: dan maar terug naar de folder in de hal van het gemeentehuis.

Maar het vraagt wel iets anders.
Een shift van kwantiteit naar kwalificatie.

Van:
– Hoe vaak posten we?

Naar:
– Waarom posten we dit?

Van:
– Wie bereiken we ermee?

Naar:
– Wat vragen we eigenlijk van hun tijd?

Zonder onszelf onzichtbaar te maken

De meeste overheden maken communicatieplannen.
Met thema’s, campagnes, formats, evaluaties.
Maar zelden stellen we deze vraag:
Hoeveel schermtijd genereren wij per week?
En wat vragen wij eigenlijk van mensen: niet qua boodschap, maar qua aanwezigheid?

We meten bereik
we meten doorklikratio’s
we tellen likes, shares, impressies.

Maar tellen we ook:
– Aantal keren dat we een kind van 11 meenemen in een post over veiligheid?
– Aantal alerts die mensen van ons ontvangen op een dag?
– Aantal keren dat wij ‘scrollgedrag’ versterken door ons visuele format?

Want laten we eerlijk zijn:
we doen eraan mee.

We zíjn die story.
We zíjn die pushmelding.
We zíjn die content in het klaslokaal, in de wachtruimte, aan de ontbijttafel.

Dat vraagt om governance.
Niet om controle
maar om morele regie.

De vraag die in veel organisaties ongesteld blijft:
Wie is er verantwoordelijk voor de maatschappelijke impact van onze communicatie?

Niet alleen voor de tone of voice
niet alleen voor de huisstijl
maar voor de tijdsdruk die we opleggen
de mentale belasting die we versterken
de visuele ruimte die we innemen

Dat is geen werk voor de webredacteur alleen
maar een strategische vraag die hoort thuis te zijn
bij bestuur
bij directie
bij communicatieadvies.

Maak communicatie tot onderdeel van publieke strategie
niet alleen van mediaplanning.

In een wereld waar alles zichtbaar moet zijn
voelt afwezigheid vaak als verlies.

Maar stel je voor:
– Een bewust schermtijdloos weekend vanuit de gemeente
– Een contentpauze die niet wordt opgevuld maar uitgelegd
– Een campagne die rust als waarde uitdraagt: ook in de frequentie ervan

Dat is niet niks.
Dat is durven.

En ja: ook dit artikel vraagt schermtijd.
Misschien heb je inmiddels vijf minuten gelezen.
Misschien twaalf.
Misschien deed je dat op je telefoon,
vlak voor je kind je nadeed.

Maar dat is precies waarom deze tekst bestaat.
Niet om op je feed te verschijnen
maar om er even uit te stappen.

– Lees ook: Taal die geen kamp kiest, maar wel richting geeft
– Boek: Generatie Angststoornis – Wat sociale media met onze kinderen doen (Jonathan Haidt, 2024)
– Kijk ook: Jonathan Haidt en Alexander Klöpping over de gevolgen van social media voor jongeren
– Organisatie: Netwerk Mediawijsheid – waar publieke communicatie óók zelfreflectie betekent
– Onderzoeksbron: NJi – Schermtijd en mediaopvoeding