Wat betekent de stroomuitval in Zuidwest-Europa voor de NAVO-top in Den Haag op 24-25 juni 2025?

Bestuurlijke paraatheid begint niet bij draaiboeken,
maar bij het besef dat een storing
geen technisch mankement is,
maar een morele aanwijzing.

27 april 2025.
12.33 uur.
Zuidwest-Europa valt stil.

Spanje. Portugal. Delen van Frankrijk.

Treinen stoppen.
Luchthavens bevriezen.
Communicatie zakt weg.

Binnen 24 uur is 99 procent hersteld.
Maar wat bleef: de vraag waarom.

En precies die vraag raakt aan de kern
van waar de NAVO-top in juni over gaat:
paraatheid
samenwerking
vertrouwen

Stroomstoringen zijn van alle tijden.
Een kabel geraakt. Een verdeelstation overbelast.

Maar niet zoals deze.
Niet deze schaal.
Niet dit moment.

Want deze storing kwam tegelijk
in drie landen
zonder aankondiging
zonder oorzaak

En: minder dan twee maanden voor een NAVO-top
waar de wereld op meekijkt.

In een tijd waarin hybride dreiging
geen scenario op papier is
maar de dominante werkelijkheid
— is toeval zelden alleen maar toeval.

We zagen het eerder:

• Cyberaanvallen op Oekraïens stroomnet (2015, 2016)

• Sabotage van Nord Stream (2022)

• Vernieling van Duitse spoorcommunicatie (2023)

Steeds opnieuw:
geen tanks, maar toetsaanslagen
geen kogels, maar codes
geen geweld, maar gerichte verstoring

Dat is het nieuwe conflictlandschap.
En daarin is een stroomstoring
geen incident
maar een signaal.

24 en 25 juni 2025.
Den Haag.

Presidenten. Premiers. Ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken.
Op één plek.

De top is meer dan een conferentie.
Ze is:

• Een manifestatie van militaire samenwerking

• Een vitrine van nationale infrastructuur

• Een communicatief moment op wereldschaal

De fysieke locatie is publiek.
De digitale netwerken zijn bekend.
De symbolische waarde is hoog.

En precies daarin schuilt de kwetsbaarheid.

Wie iets wil ontregelen, hoeft niet binnen te dringen.
Een gerucht kan genoeg zijn.
Een drone boven het World Forum.
Een uitval van Schiphol.
Een deepfake van een vallende premier.

Niet de ernst van het incident telt,
maar de snelheid waarmee vertrouwen verdampt.

Dat is het speelveld van hybride dreiging:
waar een blackout een boodschap is
en stilte luider spreekt dan explosies.

De Marechaussee coördineert
de grootste veiligheidsoperatie in Nederlandse geschiedenis.
7.000 extra diensten.
Tabletop-oefeningen.
Simulaties.

Maar wat als de storing van april
zelf al een oefening was?

Een ‘live’ tabletop
zonder draaiboek
zonder opwarming
zonder exitstrategie

Wat bleek:

• Noodstroom is niet genoeg.

• Communicatie moet robuust, redundante én getest zijn.

• Cyberteams, CBRN-specialisten, drone-eenheden moeten paraat zijn: niet op papier, maar in dienstrooster.

• Rolverdeling tussen overheid en hulpdiensten mag geen grijs gebied zijn.

Paraatheid is niet: ‘Hebben we een plan?’
Maar:
‘Wat vergeten we als alles tegelijk uitvalt?’

Het gaat om:

• Moreel voorbereiden

• Institutioneel coördineren

• Praktisch oefenen

Want alleen wat geoefend is,
is beschikbaar onder druk.

Volgens brigadegeneraal Bart Hulsbosch
valt dit onder “hoofdtaak 1” van de Koninklijke Marechaussee:
bescherming van het bondgenootschappelijk grondgebied.

Niet door de grenzen te bewaken.
Maar door het grijze gebied te herkennen:

Tussen oorlog en vrede
Tussen incident en beïnvloeding
Tussen data en dreiging

De NAVO-top is daarin geen doel op zich,
maar een testcase voor Europa’s weerbaarheid.

Wat als:

• Schiphol digitaal uitvalt?

• Het World Forum zijn noodstroom verliest?

• Een valse video viraal gaat?

• Een cyberaanval samenvloeit met een fysieke verstoring?

Geen van deze scenario’s is hypothetisch.
Ze zijn geoefend. Gesimuleerd. Beschreven.

Maar zijn ze ook geïntegreerd?
Zijn ze gedeeld met communicatieprofessionals?
Zijn ze gekoppeld aan wat de burger weet en doet?

Hybride dreiging is niet alleen een operationeel domein.
Ze vraagt ook om communicatieve paraatheid.

Wie alleen oefent op coördinatie,
mist de kans op betekenisvolle publieke legitimiteit.

De storing in Zuidwest-Europa dwingt tot scherpte.

Daarom: zes noodzakelijke stappen vóór de NAVO-top:

1. Integreer blackouts als realistisch scenario in alle tabletop-oefeningen.
   – Niet als uitzonderingsvariant, maar als baseline.

2. Simuleer gecombineerde dreiging: stroomuitval + cyberaanval + drone.
   – Alleen in combinaties wordt duidelijk wat écht werkt.

3. Test redundantie van Schiphol en het World Forum, zowel fysiek als digitaal.
   – Niet in aannames, maar in praktijktests.

4. Breid flexibele capaciteit uit: ook via reservisten, dienjaar-militairen en externe experts.
   – En geef hen een plek in het commandoketen.

5. Versterk Europese coördinatie, zeker op het gebied van energie, netwerken en communicatie.
   – De storing was grensoverschrijdend, de paraatheid mag dat ook zijn.

6. Verbind crisiscommunicatie met publieke waarden.
   – Niet alleen informeren, maar ook uitleggen, kalmeren en verbinden.

En:
Betrek inwoners en ondernemers actief in het denken over verstoring.
Niet als doelgroep,
maar als dragers van veerkracht.

Een storing van 20 minuten is ongemak.
Een storing van 72 uur is ontwrichting.

Volgens Hans-Peter Oskam van Netbeheer Nederland
is zo’n 72 uur-scenario niet hypothetisch,
maar aannemelijk.

„Eén ding is zeker,” zegt hij,
„het gebeurt plotseling: en op het moment dat het niet uitkomt.”

Daarom:
paraatheid is niet iets voor overheden alleen.

De NCTV wijst met de Denk Vooruit-campagne op het basisnoodpakket.
– Water, voeding, radio, kaarsen, zaklampen.

Maar dat is een minimale ondergrens.
Geen weerbaarheid.

Want wat als:

• de telefoon niet werkt?

• de lokale overheid niets kan zenden?

• politie en brandweer elders nodig zijn?

Dan telt alleen:

• wat mensen weten

• wie ze vertrouwen

• hoe ze zich lokaal organiseren

Weerbaarheid is dan:

• een aanspreekpunt in de wijk

• een buurtgroep met instructies

• een communicatiestructuur op papier

En bovenal:

• een overheid die dit heeft geoefend met burgers,
  niet voor burgers.

De stroomstoring in Spanje is ook een waarschuwing voor bedrijventerreinen, winkelcentra en kleine ondernemers.

Volgens Oskam:

• generatoren zijn schaars als de storing al begonnen is

• hulpdiensten kunnen niet overal tegelijk zijn

• de continuïteit ligt in voorbereiding, niet in paniek

Daarom:

1. Organiseer je met je buren.
   – Deel plannen, apparatuur, scenario’s.

2. Denk niet in ‘of’, maar in ‘wanneer’.
   – Wat als het morgen gebeurt?

3. Train personeel op wat te doen zonder stroom.
   – Wie communiceert, wie sluit af, wie bewaakt?

4. Wees realistisch: je kunt het niet alleen.
   – Investeer samen, oefen samen, leer samen.

5. Werk samen met gemeenten en veiligheidsregio’s.
   – Vraag niet wat zij doen, maar wat je kunt bijdragen.

Want: weerbare economie begint bij collectief bewustzijn.

De storing in april was geen incident.
Ze was een stresstest.
Een morele graadmeter.

Niet van schuld.
Maar van paraatheid.

Wat vandaag uitvalt,
moet gisteren al geoefend zijn.

Daarom is de NAVO-top
geen etalage van macht,
maar een spiegel van institutionele volwassenheid.

Voor bestuurders.
Voor communicatieprofessionals.
Voor inwoners.
Voor ondernemers.

Zij allen samen vormen
de publieke ruimte
die bij uitval
het verschil maakt tussen paniek en ritme.

– EU Preparedness Union Strategy (2025)
– Nationaal Crisisplan Elektriciteit (2021, EZK)
– Hybrid CoE – Helsinki Centre of Excellence on Hybrid Threats
– Weerbaarheidsbeeld Nederland 2024 – NCTV
– Handreiking Crisiscommunicatie bij Blackout – BZK (2023)
– Denk Vooruit – NCTV campagne voor burgers