Waarom ik afscheid nam van Instagram en wat dat betekent voor publieke waarden

die verder reikt dan mijzelf

Op 24 april 2025 verwijderde ik mijn Instagram-account.
Niet in een opwelling.
Niet uit frustratie.
Niet omdat ik social media plotseling als slecht zie.

Maar uit trouw.
Trouw aan de waarden waarmee ik werk, leef en verbind.
Trouw aan de overtuiging dat vrijheid geen emotie is
maar een praktijk.

En ik schrijf dit niet om te pleiten voor digitaal purisme.
Ik schrijf dit om zichtbaar te maken
waar we blind dreigen te worden.

Want mijn vertrek gaat niet over nostalgie.
Niet over offline romantiek.
Niet over angst voor nieuwe technologie.

Het gaat over autonomie.
Over publieke verantwoordelijkheid.
Over de vraag: welke digitale infrastructuur verdient ons vertrouwen: en welke niet?

Meta kondigde aan dat vanaf 27 mei 2025
alle openbare data van Instagram-gebruikers
wordt gebruikt om AI-modellen te trainen.

Berichten. Foto’s. Reacties.
Alles wat ooit gedeeld is
wordt niet langer alleen getoond
maar actief verwerkt, vertaald, geprofileerd.

Zonder actieve, expliciete instemming.
Slechts door bezwaar te maken
kan je proberen jezelf uit het model te halen.

Maar zelfs dan:
– Wat al getraind is, blijft getraind.
– Wat al opgeslagen is, blijft opgeslagen.
– Wat ooit gedeeld werd, is niet meer in handen van degene die het deelde.

De Autoriteit Persoonsgegevens waarschuwde het treffend:

“Wat eenmaal in het model zit, kan niet zomaar worden teruggedraaid.”

En daarmee werd de keuze scherp.
Niet uit angst.
Niet uit woede.
Maar uit moreel kompas.

Veel mensen voelen geen directe dreiging.
Er is geen rook. Geen brand. Geen sirenes.

De data verdwijnt niet zichtbaar.
Ze sijpelt weg.

Als water dat je huis binnendringt via haarfijne scheuren.
Als je stem die wordt opgenomen
vervormd
en ingezet voor doelen die je nooit hebt gekozen.

Dat is het werkelijke risico:
de normalisering van onzichtbare extractie.
Het langzaam verliezen van zeggenschap
zonder dat we voelen dat er iets verloren gaat.

En juist omdat het proces traag is
moet de keuze helder zijn.

maar bewuste positionering

Als je kritisch bent op sociale media
komt vroeg of laat de vraag:

“Maar je gebruikt toch nog Facebook?”
“Je hebt toch nog WhatsApp?”
“Je zit toch nog online?”

Alsof trouw alleen waarde heeft
als ze absoluut is.

Alsof morele keuzes alleen tellen
als ze onwrikbaar, volledig, onbesmet zijn.

Maar zo werkt trouw niet.
Niet in een complexe wereld.
Niet in systemen waar infrastructuren verweven zijn.

Trouw gaat niet over zuiverheid.
Trouw gaat over richting.

Over het blijven kiezen
ook als de keuze niet perfect is.
Over het blijven corrigeren
ook als het systeem groter is dan jij.

Ik blijf functioneel actief op Facebook
vanwege bestaande klantafspraken.

Ik blijf bereikbaar via WhatsApp
omdat het maatschappelijk nog infrastructuur is.

Maar Instagram —met zijn kern als visueel netwerk
en zijn nieuwe rol als data-extractiemachine—
vraagt om een ander antwoord.

Niet omdat het platform slechter is dan anderen.
Maar omdat de nieuwe voorwaarden fundamenteel breken
met de essentie van vrijwillige deelname.

Als mijn foto’s
mijn woorden
mijn interacties
actief worden gebruikt om modellen te trainen
zonder duidelijke instemming
dan is de grens bereikt.

Dan is aanwezigheid geen keuze meer
maar stilzwijgende overgave.

En dan moet ik vertrekken.

Niet uit angst.
Niet uit boosheid.
Maar uit trouw.

Veel platforms schermen met instellingen:

“Wil je minder delen? Pas je privacyopties aan.”

Maar vrijheid is niet
weten waar de knop zit.

Vrijheid is
dat die knop werkelijk effect heeft.
Dat je keuze geen schijnbeweging is.
Dat het systeem gebouwd is
op toestemming
niet op verontschuldiging achteraf.

Op Instagram kan ik mijn instellingen aanpassen
maar mijn data wordt alsnog geïnterpreteerd
gecontextualiseerd
gebruikt.

Daarom verlaat ik niet alleen een app
maar trek ik een grens.

en communicatie nooit vrijblijvend

We zijn gewend geraakt aan sociale media als neutrale kanalen.
Een plek waar je je boodschap kunt brengen.
Waar je kunt informeren, verbinden, positioneren.

Maar infrastructuur is nooit neutraal.
Een platform bepaalt:
– Wie er zichtbaar is
– Wie er wordt uitgesloten
– Welke emoties worden versterkt
– Welke relaties worden gemonetariseerd

En wie gebruikmaakt van die infrastructuur
draagt bij aan die logica.

Niet door kwaadwillendheid.
Maar simpelweg door aanwezigheid.

Daarom is communicatie op platforms als Instagram
niet alleen een kwestie van bereik.
Het is ook een kwestie van legitimiteit.

Welke infrastructuur bekrachtig je door er actief te zijn?
Welke waarden versterk je: bewust of onbewust?

Voor publieke professionals —en dus ook voor iedereen die werkt voor overheden, zorginstellingen, onderwijsorganisaties—
is communicatie altijd meer dan functioneel.

Elke post
elk kanaal
elke interactie
is een publiek signaal.

Niet alleen over wat je wilt bereiken.
Maar ook over wat je normaal vindt.
Wat je stilzwijgend accepteert.
Wat je infrastructuur noemt: en wat je infrastructuur laat zijn.

Daarom is de vraag of je actief blijft op bepaalde platformen
geen individuele kwestie.

Het is een institutionele vraag.
Een publieke vraag.
Een democratische vraag.

maar nooit zonder rekenschap

Er zijn contexten waarin blijven noodzakelijk is.
Omdat de doelgroep daar zit.
Omdat maatschappelijke infrastructuur nog achterloopt.
Omdat alternatieven nog te zwak zijn.

Maar noodzakelijk blijven vraagt rekenschap.

Dat betekent:
– Open zijn over de beperkingen van het kanaal
– Kritisch zijn op de kaders waarin je opereert
– Actief zoeken naar alternatieven en aanvullende infrastructuur

Niet als morele parade.
Maar als stille trouw
aan publieke waarden.

niet als perfectie

maar steeds opnieuw kiezen

Mijn vertrek van Instagram is geen overwinning.
Geen triomf.
Geen claim op morele zuiverheid.

Het is een stap.
Een bewuste stap.
In een landschap waarin absolute zuiverheid niet bestaat
maar waarin richting ertoe doet.

Elke bewuste keuze —hoe klein ook—
verlegt de lijnen van normaliteit.
Elke bewuste stap —hoe beperkt ook—
bouwt mee aan een digitale ruimte die meer is dan markt.

Vrijheid is geen constante staat.
Ze vraagt onderhoud.
Bewuste keuzes.
Reflectie.
Grenzen durven trekken
ook als niemand daarom vraagt.
Juist als niemand daarom vraagt.

En dus is afscheid nemen van een platform
niet alleen een individuele keuze.
Het is een publiek signaal.

Niet om anderen de maat te nemen.
Maar om zichtbaar te maken:
vrijheid vraagt om onderhoud.

Ik schrijf dit niet om te zeggen dat jij ook weg moet.
Niet om platforms collectief te demoniseren.
Niet om technologie als vijand te framen.

Ik schrijf dit om te zeggen:

Kijk.
Kies.
Denk.
Voel waar je grenzen liggen.

Niet alles hoeft vandaag.
Niet alles kan perfect.

Maar elke bewuste stap telt.
Elke reflectie maakt ruimte.

En in die ruimte kunnen we samen opnieuw bepalen
wat publieke communicatie is.
Wat menselijke autonomie betekent.
Wat vrijheid waard is.

– Lees ook: Post-sociale media: communicatie als democratische infrastructuur
– En: Over hoe overheidscommunicatie bijdraagt aan schermtijd en wat dat betekent
– Externe actualiteit: NOS – Autoriteit Persoonsgegevens: Maak bezwaar tegen gebruik van je data door Meta
– Internationale reflectie: Electronic Frontier Foundation – Platform Responsibility and AI Training
– Nederlandse duiding: Netwerk Mediawijsheid – Publieke waarden in digitale tijd